Blog

Motoryka mała

Podejmując temat motoryki małej u dzieci należy zacząć od wyjaśnienia, czym ona właściwie jest. Jest to umiejętność odnosząca się do prawidłowego funkcjonowania palców i dłoni w ogóle. Pierwsze usprawnianie motoryki odbywa się już w wieku niemowlęcym, kiedy dziecko uczy się chwytać, miąć, rozdzierać większe, później mniejsze przedmioty. Okres przedszkolny jest kluczowym momentem w życiu każdego dziecka, kiedy rozwija ono swoją sprawność manualną i motorykę małą, przygotowując się do nauki pisania w szkole. Przedszkole jest miejscem, gdzie dziecko poznaje wiele ciekawych aktywności i zabaw sprzyjających prawidłowemu rozwojowi motoryki małej. Naturalna ciekawość świata i otwartość na nowe doświadczenia sprawia, że dzieci chętnie podejmują stawiane przed nimi wyzwania. Przedszkolaki uwielbiają wszelkie zabawy manipulacyjne, w tym z różnorodnymi masami plastycznymi, które dodatkowo mogą same stworzyć z wykorzystaniem bezpiecznych produktów, a następnie dowolnie się nimi bawić.

Pedagogika freblowska stwarza dodatkowe pole manewru zarówno dla nauczycieli, jak i dla dzieci. Różnorodność darów (oferowanych pomocy dydaktycznych), jakie zapewnia praca w nurcie pedagogiki F. Froebla sprawia, że zajęcia są dla przedszkolaków bardziej atrakcyjne, angażujące oraz w pełni rozbudzają ich kreatywność. Doskonalenie umiejętności z ich wykorzystaniem odbywa się poprzez zabawę, czyli najbardziej naturalną i preferowaną przez najmłodszych formę aktywności, na co również kładł nacisk autor w/w nurtu pedagogiki.

W niniejszym artykule chciałabym zaproponować czytelnikom kilka przykładów działań z wykorzystaniem pomocy dydaktycznej, jaką są wybrane Dary Froebla, by jeszcze bardziej podkreślić ich wartość i znaczenie dla rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym.

Wykorzystanie Darów Froebla

Zabawy z darem nr 1 – wełniane kule

Kolorowe, miękkie piłeczki, które dzieci mogą dowolnie zgniatać najpierw jedną ręką, potem drugą, spłaszczać je poprzez ściskanie piłki włożonej miedzy dłonie i rozluźnianie tak, aby kula nie wypadła. Dzieci ćwiczą wówczas mięśnie dłoni, uczą się kontrolować uścisk, siłę swojego nacisku, a dodatkowo rozwijają uwagę i koncentrację starając się nie upuścić piłeczki. Ćwiczenia spłaszczające piłkę można wykonywać również w parach, co kształtuje umiejętność współpracy oraz buduje relacje w grupie.

Wełniane kule można dowolnie wykorzystywać również podczas różnorodnych masażyków, które z łatwością każdy znajdzie w zasobach Internetu. Wiele niezwykle ciekawych wierszyków i rymowanek zawiera także publikacja autorstwa S. Kustosz „Dziecięce masażyki, figle i wybryki”. Jest to istna skarbnica rymowanek, których dzieci uczą się bardzo szybko i można je wykorzystać w każdym momencie dnia w przedszkolu. Dzieci ćwiczą przy okazji pamięć i mają przy tym wiele radości.

Dar nr 1 może nam posłużyć również jako podstawa do tworzenia dziwnych, śmiesznych stworków i zwierząt poprzez wtykanie w nie elementów zawartych w innych pudełkach z darami, np. kolorowe patyczki (dar nr 8), tworząc słońce, jeża, konia, itd. Można także upychać miękkie piłeczki w małych obręczach z daru nr 9. Elementy darów można
dowolnie, w sposób nieograniczony, łączyć ze sobą tworząc niecodzienne konstrukcje i postacie.

Zabawy z darem 1.1. – kolorowe koraliki do nawlekania

Oprócz oczywistej czynności, jaką można wykonać przy użyciu tego daru, czyli nawlekania koralików na sznurówkę można także zaproponować dzieciom, aby spróbowały ułożyć z nich, jak najwyższą wieżę, a następnie policzyć, ile koralików udało im się ułożyć jeden na drugim. Dzieci będą także bardzo chętnie przekładały dar nr 1.1. przez sztywne patyczki, tworząc, np. „szaszłyki” według instrukcji czynnościowej. Zabawa może odbywać się w parach, gdzie jedna osoba opisuje drugiej (która jest np. odwrócona tyłem) wygląd wzoru, po czym sprawdzają poprawność wykonanego zadania. Zabawa ta może mieć charakter rywalizacji kilku zespołów. Kolejną aktywnością jest włożenie po kilka koralików w różnych kształtach do woreczka (który nie prześwituje) i poproszenie dzieci, aby wyłącznie za pomocą dotyku wyjęły z niego elementy o takim samym kształcie (memo dotykowe). Przedszkolaki muszą wówczas manipulować palcami i całą dłonią, aby jak najdokładniej poznać kształt przedmiotu trzymanego w ręce. Aktywnością, jaką można wykonywać z całą grupą jest nawlekanie koralików na jeden długi sznurek trzymany przez wszystkie dzieci (pierwsza osoba nawleka, kolejne przesuwają koralik dalej).

Zabawy z darem nr 1.2 – grzybki i sznurówki.

Akcesoria zawarte w tym darze posłużą nam do układania dowolnych kształtów, albo na przygotowanym podkładzie za pomocą sznurówek. Precyzyjnego chwytu ze strony dzieci będzie także wymagało przewlekanie tych sznurówek przez dziurki naśladując szycie (wtedy pracują mięśnie całej dłoni, potrzebne do odwracania z jednej strony na drugą planszy z otworami). Grzybki zawarte w pudełku dzieci mogą umieszczać w dziurkach palcami, albo szczypcami w dowolny, czy też wskazany przez nauczyciela sposób. U dzieci starszych nauczyciel może zastosować instrukcję słowną zawierająca pojęcia przestrzenne, według której przedszkolaki układają elementy na planszy. Instrukcję tą może odczytywać też osoba pracująca z dzieckiem w parze. Grzybkami możemy manipulować poprzez rolowanie ich pomiędzy dłońmi starając się, żeby nie wypadły, albo podając je sobie palcami wskazującymi obu rąk – ćwiczymy wtedy również skupienie i koncentrację.

Zabawy z darem nr 8 – kolorowe patyczki.

Oczywistym jest, że malowanie pędzlem, rysowanie, kolorowanie za pomocą różnego rodzaju kredek sprzyja rozwojowi motoryki małej oraz sprawności manualnej, kształtuje również prawidłowy sposób trzymania narzędzia pisarskiego. Powyższy dar można wykorzystać w podobny sposób poprzez np. rysowanie w kaszy, piasku, tworzenie błotnych obrazów, które zastygając stają się małym dziełem sztuki. Opisywana pomoc dydaktyczna może posłużyć również do układania małych i dużych labiryntów, dróg, autostrad, po których poruszają się potem małe auta. Stworzony tor można także pokonać poprzez popychanie różnymi palcami, albo patyczkiem elementu z innego daru, np. przedmiotu płaskiego (dar nr 7, 10), czy mającego bardziej kulisty kształt (dar nr 2, 1.1.), który trudniej utrzymać w torze. Patyczki mogą być pomocne przy przekładaniu wskazanych elementów na wyznaczone miejsce (segregowaniu). Dar nr 8 dzieci mogą wciskać w różne masy plastyczne, tworząc rozmaite konstrukcje. Wszystkie te działania wymagają skupienia i precyzji ruchu nadgarstka, dłoni i palców.

Zabawy z darem nr 9 – kolorowe pierścienie i półpierścienie.
Powyższą pomoc dydaktyczną można wykorzystać podczas kształtowania u dzieci umiejętności klasyfikowania elementów według koloru, a przy okazji rozwijać sprawność manualną podczas zabawy, w której przedszkolaki układają kolorowe pompony w pierścieniach o takich samych kolorach. Czynność tą mogą wykonywać wykorzystując swoje palce, jak również szczypce, klamerki do bielizny, czy patyczki z daru nr 8. Podczas zabawy dzieci muszą uaktywnić różne mięśnie dłoni i palców, aby prawidłowo wykonać zadanie, będą miały przy tym wiele satysfakcji. Dar nr 9 można układać także w formie studni, a następnie wypełniać powstałe konstrukcje dowolnym materiałem (np. sypkim ryżem, czy piaskiem – warto wówczas naszą budowle ustawić na tacy). Swoją budowlę dzieci mogą później rozebrać chwytając kolejne pierścienie z daru nr 9 za pomocą, np. klamerek. Inną zabawą, która przyczyni się do rozwijania motoryki małej u dzieci będzie aktywność, podczas której przedszkolaki siedząc w kole, albo w dwóch szeregach (wtedy możemy wprowadzić formę rywalizacji) podają sobie pierścienie (np. każda drużyna ma do przekazania 10 sztuk) przekładając je ze swojego palca na palec kolejnej osoby. Można tutaj wskazać dzieciom, który palec bierze udział w zabawie. Przedszkolaki mogą też podawać sobie dar nakładając go na patyczek z daru nr 8, albo chwytając przy użyciu klamerki. Tego rodzaju aktywności bardzo angażują dzieci i dają im wiele radości, a przy okazji w naturalny sposób przyczyniają się do doskonalenia ich umiejętności.

Zabawy z darem 10 – kolorowe punkty.
Dar nr 10 składa się z małych walców. Już samo chwytanie ich w palce wymusza pracę wielu mięśni dłoni, a więc można je w dowolny sposób przekładać, wg ustalonej cechy, układać na obrazkach. Ciekawą propozycją jest zabawa, którą wiele osób zna, jako „pchełki”, tzn. naciskając jeden dar o drugimi, przemieszczamy go w określone miejsce. Do tej zabawy można wykorzystać także trochę większe elementy z daru nr 7. Te drobne walce posłużą nam też jako pionki, za pomocą których pokonujemy labirynty (mogą być one narysowane na kartce, albo też ułożone z różnych przedmiotów) popychając je palcami, albo wykorzystując do tego dowolne patyczki, czy słomki. Aktywnością, która z pewnością zaangażuje dzieci będzie zabawa w wykopaliska, kiedy to zadaniem najmłodszych jest odnalezienie daru ukrytego w makaronie, ryżu, czy kaszy. Dzieci mogą swoje znaleziska wyjmować używając palców, albo innych przedmiotów. Dzieci chętnie układają z nich wieże, co również wymaga od nich precyzji dłoni i palców.

Praca z darami daje ogromny wachlarz możliwości, otwiera przestrzeń do kreatywnego myślenia, w tym niekonwencjonalnego wykorzystywania na pozór zwykłych przedmiotów. W niniejszym artykule przedstawiłam jedynie kilka działań na darach freblowskich, dzięki którym możemy uatrakcyjnić nasze zajęcia i sprawić, że dzieci będą bardziej zaangażowane i skupione, a co najważniejsze w sposób niepostrzeżony będą rozwijać i doskonalić swoje umiejętności. Myślę, ze idealnym podsumowaniem tematu będzie powszechnie znane stwierdzenie, że ogranicza nas tylko nasza wyobraźnia.