Blog

Emocje to w dzisiejszych czasach słowo odmieniane codziennie przez wszystkie przypadki. W końcu udało nam się zrozumieć, że to one są kluczem do podążania i pomocy drugiemu człowiekowi. Bardzo się cieszę, że udało nam się dożyć takiego momentu. Przez wiele pokoleń próbowaliśmy dojść właśnie tutaj. I to jest nasz sukces. Dzięki wiekowi XX, gdzie zauważono, że również dzieci mają tych emocji sporo i nie są już tylko przedmiotem możemy śmiało stwierdzić, że jesteśmy na dobrej drodze do stworzenia modelu wychowania, w którym partnerstwo i empatia będzie drogowskazem. O tym właśnie będzie ten tekst. Myślę, że musi ich powstać jeszcze bardzo wiele, żeby temat emocji przestał być niewygodnym tabu i został zaakceptowany w stu procentach. Żebyśmy w końcu patrząc na człowieka, który łamie zasady zadali sobie pytanie „dlaczego?” zamiast przyklejania mu naklejki na czoło z naszym natychmiastowym osądem.  Ten proces musimy zacząć od wychowania pokolenia, które będzie mieć okazywanie empatii w jednym palcu. W tekście tego artykułu zawarłam kilka informacji na temat emocji, o tym czym są, jak postrzegają je specjaliści oraz w jaki sposób możemy na co dzień o nie zadbać. Jednym z narzędzi, które mogą nam pomóc w pracy z dziećmi nad emocjami są dary Froebla. Wspaniałe narzędzie, pochodzące od natury, budzące zmysły do działania. Czego chcieć więcej? Na końcu artykułu znajdziesz kilka pomysłów na zabawy o emocjach z wykorzystaniem darów. To taki aspekt praktyczny tego tekstu, który pozwoli wyruszyć w drogę do krainy, w której każdy jest ważny i każdy ma możliwości do realizowania swoich celów bez pomijania potrzeb innych.

Czym są emocje?

Pewnego dnia zadałam to pytanie grupie, z którą pracuje w przedszkolu. Zdaniem dzieci były to takie światełka, które zapalają się, kiedy coś nas spotyka. To najprostsza i najlepsza definicja, jaką kiedykolwiek usłyszałam. Naszym zadaniem jest wyposażyć dzieci w takie strategie, aby te światełka nie wywoływały w nich konsternacji, dając im poczucie, że potrafią sobie z nimi poradzić i nie gasić ich w sobie. Emocje „to subiektywny stan psychiczny. Jego pojawienie się natychmiastowo uruchamia realizację związanego z określoną emocją schematu działania zwanego programem emocjonalnym, jednocześnie hamując realizację prowadzonych w tym momencie innych programów. Na odczuwanie przez nas emocji składają się cztery czynniki: nasze subiektywne doświadczenia, ekspresja, ocena poznawcza i reakcje fizjologiczne.”[1] Definicja ta pozwala nam uświadomić sobie, że emocje nie zawsze są pod nasza kontrolą, a odczuwanie ich nie zawsze jest naszą intencją. Warto o tym pamiętać w kontekście pracy z dziećmi.

[1] S. 343 Rose M. Spielman, William J. Jenkins, Marilyn D. Lovett, Joanna Czarnota-Bojarska, Psychologia, wyd. OpenStax Poland, Warszawa 2020

Koncepcje ważne dla emocji

Oczywiście oprócz definicji czym emocje są istnieje wiele koncepcji pokazujący jak ludzie je postrzegają. Dla jednych to tylko odruchy naszego organizmu jako reakcje na bodźce, dla innych to konstrukt kulturowy pomagający nam radzić sobie z sytuacjami jakich doświadczamy. Bez względu na to jak będziemy je postrzegać moim zdaniem najważniejsze jest, że w ogóle będziemy je zauważać i próbować nazywać u siebie i u innych.

Klasyczna teoria emocji zakłada, że emocje są programowane w nas i każda osoba na świecie tak samo je odczuwa. Próbował to udowodnić Paul Ekman w swoich dokonaniach naukowych. Możemy rozpoznać te same reakcje związane z emocjami bez względu na to, w jakiej kulturze wychowała się dana osoba.   

Totalną rewolucją wśród naukowców jest teoria Lisy Feldman Barett, według której emocje narzucone są nam kulturowo, a tak na prawdę czujemy tylko bodźce przyjemne i nieprzyjemne. Cała reszta to narzucone nam terminy oraz reakcje ze strony ludzi, którzy nas otaczają.

EMOCJE W CODZIENNOŚCI

Co z tym wszystkim możemy zrobić my? Ludzie pracujący z dziećmi, będący z nimi na co dzień w różnych sytuacjach. Możemy im uświadomić, że odczuwanie każdej emocji jest okej, to niektóre strategie radzenia sobie z nimi mogą powodować trudności. Dlatego tak ważne jest, aby zajrzeć w głąb siebie. Nie można w tym momencie nie wspomnieć o człowieku, który właśnie taki komunikat chciał wysłać światu. Mam na myśli Marshalla B. Rosenberga i Porozumienie bez Przemocy. Osobiście uważam, że to rewolucja, o której każdy powinien chociaż usłyszeć. Według M. B. Rosenberga „w Porozumieniu bez Przemocy chodzi o to, aby nasza prośba była spełniania jedynie wtedy, gdy proszona osoba jest na to gotowa i ku temu skłonna.” I odwrotnie. Jesteśmy w stanie spełnić czyjąś prośbę, jeżeli sami jesteśmy na to gotowi. Przysłowie „z pustego i Salomon nie naleje” jest tutaj jak najbardziej użyteczne. Jego idea „W skrócie opiera się na poszukiwaniu odpowiedzi na dwa pytania: Co jest we mnie i tobie żywe tu i teraz? Co możemy zrobić, by życie było piękniejsze?”[1] Ale jak to wszystko pokazać? Oczywiście poprzez nasze codzienne postępowanie, bo jak wiemy uczymy się poprzez naśladowanie innych. Dodatkowo możemy pomóc dzieciom nauczyć się nazywać emocje oraz budować strategie radzenia sobie z nimi poprzez różnego rodzaju zabawy. I tutaj z pomocą przychodzą nam niezawodne Dary Froebla. Kolejnego wizjonera z zakresu pracy z drugim człowiekiem – Friedricha Froebla. W następnym punkcie przedstawię kilka pomysłów na zabawy z wykorzystaniem tych niesamowitych narzędzi. Są to oczywiście inspiracje, z których każdy może zaczerpnąć coś dla siebie.

[1] S. 29 Joanna Berendt, Paulina Orbitowska – Fernandez, Magdalena Sendor „Empatia zmienia nas, szkołę, świat. Scenariusze zajęć porozumienia bez przemocy”. Wyd. CoJaNaTo, Warszawa 2019

ĆWICZENIA O EMOCJACH METODĄ FROEBLA

1. Układanie postaci z książki „Kolorowy potwór” za pomocą darów nawiązując do ich kolorystyki.

Dary: 7, 8, 9, 10.

2. Gra planszowa „Wyścig emocji”.

Dary: 1,7, 8, 9, 10 oraz plansza stworzona z brystolu lub uszyta.

Tworzymy emotki na kartonikach, rozkładamy na planszy. Nazywamy emocje przedstawiane przez emotki. Dzielimy dzieci na drużyny. Każda drużyna w danej turze ma jeden rzut kostką. Poruszają się po polach. Gdy pionek zatrzyma się na danym polu drużyna nazywa i pokazuje daną emocje. Że starszymi dziećmi możemy wskazywać sytuację, w których dana emocja może występować z zaznaczeniem, że każdy w danej sytuacji może czuć co innego.

3. „Kostki emocji”

Dary: 5 (kostki) oraz białe kartki, taśma, kredki.

Kartkę dzielimy na paski. Na paskach dzieci rysują emocje. Przyklejam paski do kostek. W ten sposób powstają nam kostki emocji.

Kostki emocji stworzone z dziećmi.

4. Gra na zasadzie „kółko, krzyżyk.”

Dary: 7 – kwadraciki, plansza z kratkami.

Dzieci grają w parze. Każde z nich ma 5 kwadracików w wybranym kolorze odpowiadający emocjom: żółty, zielony, czerwony, niebieski. Dziecko kładąc kwadracik wymienia emocję, którą reprezentuje lub sytuacje, w jakiej odczuwał daną emocje. Reszta zasad jest taka sama jak w grze „kółko, krzyżyk”.

5. Wspólne śpiewanie piosenki, np. jako wprowadzenie do tematu.

Dary: 1. 4 piłeczki bez sznurków

Ustalamy z dziećmi, która piłeczka odpowiada danej emocji (złość, radość, smutek, strach). Śpiewamy piosenkę na melodie „Panie Janie” i podajemy sobie piłeczki w 4 kolorach: zielony, żółty, niebieski, czerwony.

6. „Szalone emocje” – zabawa ruchowa.

Dary: 1,1.1, 2, 8, 5P,

Dzielimy grupę na dwie drużyny. Ustawiamy się w dwóch rzędach. Dzieci ścigają się i muszą wykonać różne zdania, gdy do biegną/ doskoczą/ pójdą na czworakach do mety. Po skończeniu zadania muszą wrócić do swojego rzędu i zadanie wykonuje następna osoba. Przykłady zadań: dobrać odpowiednią piłeczkę z daru 1 do emocji pokazane na zdjęciu, nawlec trzy koraliki z daru 1.1 i powiedzieć z jakimi emocjami się kojarzą, ustawić „pamperka” z kuli, walca i sześcianu i powiedzieć jak on się dzisiaj czuje, ułożyć literkę „e” z daru 8, ustawić „bramę emocji” z daru 5P i krzyknąć do niej ulubione słowo.

7. Teatrzyk „Państwo brudni”

Dary: wybór nauczyciela i dzieci do zbudowania teatrzyku pod wybrany utwór literacki.

Wiersz, do którego można wykonać teatrzyk stworzony na potrzeby tego tekstu:

Teatrzyk wykonany na potrzeby zajęć przez autorkę tekstu.

8. Piosenka „Emocje”

Dary: 10.

Wspólne śpiewanie i granie piosenki z publikacji „Muzyczny dar zabawy”

S. 11, „Muzyczny dar zabawy”, A. Turska, wyd. Froebel,  Lublin 2024

9. „O emocjach rymowanie”

Dary: 5.

Połóż palec na sześcianie i zaczniemy rysowanie. Teraz kółko rysujemy. Dwa punkciki przyłożymy. Jeszcze uśmiech tu dodamy. I już radość tutaj mamy.
Połóż palec na sześcianie i zaczniemy rysowanie. Teraz kółko rysujemy. Dwa punkciki przyłożymy. Teraz zygzak robisz sam. Złość już się ukaże nam.
Połóż palec na sześcianie i zaczniemy rysowanie. Teraz kółko rysujemy.  Dwa punkciki przyłożymy. I podkówkę namaluję. Teraz smutek pokazuję.
Połóż palec na sześcianie i zaczniemy rysowanie. Teraz kółko rysujemy. Dwa punkciki przyłożymy. Jeszcze mniejsze kółko kreśl. Teraz strach ukaże się.

Inspirowane wierszem s. 35, „Od rozmowy do budowy”, S. Kustosz, Froebel.pl, Lublin 2021

10. „Złap ogonek”

Dary: 1.1

Jedno z dzieci trzyma „ogonek” zaprezentowane na zdjęciu. Są to dwie postaci, czyli Ty i Ja. Zadaniem grupy jest jak najszybciej podejść do dziecka z „ogonkiem”. Osoba, która tego dokona mówi mu jakiś komplement. Po otrzymaniu komplementu dziecko przekazuje „ogonek” komplementującemu. [3]

11. Masażyk

Bez darów.

Dzieci dobierają się w pary. Improwizują ruchem malując palcem na plecach kolegi koleżanki odwzorowując tekst:

Na koniec polecają rozdziału „Zabawy doskonalące rozwój emocjonalny dziecka” z książki „Zabawa to poważna sprawa” G. Fejkiel. Z tego rozdziału pochodzi zabawa „pożeracz złości”, która pomaga dzieciom regulować emocję. Więcej nie zdradzę, po prostu trzeba tam zajrzeć.

Emocje można malować darami na tyle sposobów, ilu artystów weźmie je do ręki. Ten tekst potraktujmy jako inspirację do działania, rozumienia i pokazywania, że wpatrywanie się w siebie i swoje emocje są niezbędne do poznawania świata. W myśl słów Fredricha Froebla „dzieci są jak kwiaty. Trzeba się pochylić, żeby je dostrzec” warto pamiętać o tym każdego dnia.